Download RMT categories and others and more Lecture notes Spanish Culture in PDF only on Docsity!
YUNIT
V
SOSYEDAD AT LITERATURA
#EQUITY
PANIMULA
Nananatiling malaking isyu at hamon ang pagkakapantay-pantay ng kasarian sa Pilipinas. Kahit malayo na ang narating ng kababaihan sa larangan ng politika, negosyo, media, akademya, at iba pang larangan; nanatiling biktima pa rin sila ng diskriminasyon at karahasan. Ngunit hindi lamang sila ang nahaharap sa diskriminasyon at karahasan, maging ang mga kalalakihan ay nagiging biktima rin. Panghuli, ang tinawag ni Hillary Clinton (2011) na “invisible minority” ay ang mga LGBTQ+, ang kanilang mga kuwento ay itinago, inilihim at marami sa kanila ang nanahimik dahil sa takot. Marami sa kanila ang nahaharap sa malaking hamon ng pagtanggap at pagkakapantay-pantay sa pamilya, paaralan, negosyo, lipunan, at maging sa kasaysayan. Pagtutuunan ng pansin dito sa Yunit V ang iba’t ibang isyu at hamon tungkol sa kasarian at lipunan sa tulong ng panitikan. Naglalaman ito ng mga gawain na hahamon sa kaalaman at kasanayan ng mga mag- aaral na masuri at maunawaan ang mga usaping may kinalaman sa kasarian at lipunan. Makatutulong ang pag-unawang ito na malinang sa bawat isa ang pagpapahalaga sa pagkakapantay-pantay at paggalang sa kapuwa bilang kasapi ng isang pamayanan, bansa, at daigdig.
LAYUNIN
LUNSARAN
Isulat mo ang sagot mo rito:
PALAISIPAN
Naaksidente ang isang lalaki at ang kaniyang anak, malubha ang lagay ng dalawang biktima. Kaa
YUNIT
V
SOSYEDAD AT LITERATURA
Pagkatapos ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang malinang ang kaalaman at kasanayan na masuri at maunawaan ang mga usaping may kinalaman sa kasarian at lipunan sa pamamagitan ng mga akdang pampanitikan. Partikular na nilalayon ng aralin na:
- Matukoy ang mga makabuluhan at malikhaing hakbang na nagsusulong ng pagtanggap at paggalang sa iba’t ibang kasarian upang maitaguyod ang pagkakapantay-pantay ng tao bilang kasapi ng pamayanan.
- Maipaliwanag ang sanhi at bunga ng mga suliraning panlipunan sa pamamagitan ng mga makabuluhang akdang pampanitikan.
- Masuri nang makabuluhan ang akda gamit ang angkop na teoryang pampanitikan.
- Makasulat ng sariling akdang pampanitikan na tumatalakay sa isang suliraning panlipunan. Panubaybay na tanong:
_________
_________
_________
_________
_________
_________
_________
__________
__________
__________
__________
__________
__________
__________
YUNIT
V
SOSYEDAD AT LITERATURA
ILABAS ANG IYONG PAGIGING MAKATA
Ang mga larawang nasa ibaba ay mga kilala at kahanga- hangang mga Pilipino na binasag ang mga pamantayang pangkasariang itinakda ng lipunan sa kanila at pinatunayan ang kanilang angking husay at galing sa larangang kanilang pinili. Tukuyin kung sino sila at bilang pagpupugay sa kanila, ipakilala ang mga personalidad na ito sa masining na paraan.
YUNIT
V
SOSYEDAD AT LITERATURA
LINANGIN
Sa hanay ng mga makatang babae sa kasalukuyan, si Elynia S. Mabanglo marahil ang maituturing na pinakamabungang nagsusulat ng tula sa Filipino. Kahanga-hanga ang pagkakamit niya ng Hall of Fame sa Palanca; ang pagsungkit ng titulong Makata ng Taon sa Talaang Ginto; ang paghamig ng mga gawad mula sa mga institusyong gaya ng Cultural Center of the Philippines, Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas, Komisyon sa Wikang Filipino, National Commision for Culture and the Arts, Samahang Balagtas, UP Creative Writing Center, at Liwayway. Sa mga aklat ng mga tula ni Mabanglo, masasabing ang kapwa kalipunang Mga Liham ni Pinay (1990) at Anyaya ng Imperyalista (1998) ang dalawang panulukang bato—na may iisa ang hubog—ng kaniyang pagkamakata.
Liham ni Pinay mula sa Brunei
ni Ruth Elynia Mabanglo
Ako’y guro, asawa at ina. Isang babae--pupol ng pabango, pulbos at seda, Kaulayaw ng batya, kaldero at kama. Napagod yata ako’t nanghinawa, Nagsikap mangibang-lupa. Iyo’t iyon din ang lalaking umuupo sa kabisera, Nagbabasa ng diyaryo uma- umaga. Naghihintay siya ng kape At naninigarilyo, Habang kagkag ako sa pagitan ng kuna at libro, Nagpapahid ng lipstick at nagpapatulo ng gripo. Hindi siya nag-aangat ng mukha Umaaso man ang kawali o umiingit ang bata. Hinahatdan ko siya ng brief at tuwalya sa banyo, Inaaliw kung mainit ang ulo. Wala siyang paliwanag Kung bakit hindi siya umuwi
Ito lamang ang sagot, Bayaang lalaki ang maglaba ng kumot. Karagdagang Kaalaman Ang mga dekada 1970 hanggang 1990 ang maituturing na panahon ng mga migranteng Filipino. Noong 1999 lamang, umabot sa $6.
YUNIT
V
SOSYEDAD AT LITERATURA
Ako’y guro, asawa at ina. Isang babae-- napapagal sa pagiging babae. Itinakda ng kabahaging Masumpa sa walis, labada’t oyayi Kahit may propesyo’t kumikita ng salapi. Iyo’t iyon din ang ruta ng araw-araw-- Kabagutang nakalatag sa kahabaan Ng bahay at paaralan, Ng kusina’t higaan. May karapatan ba akong magmukmok? Saan ako tatakbo kung ako’y malungkot? May beerhouse at massage parlor na tambayan Ang kabiyak kong nag-aasam, Nasa bintana ako’t maghihintay. Nagbabaga ang katawan ko sa paghahanap, May krus ang dila ko’t di makapangusap. Humihingi ng tinapay ang mga anak ko, Itinotodo ko ang bolyum ng radyo. Napagod yata ako’t nanghinawa, Nagsikap mangibang-lupa. Noon ako nanaginip na nakapantalon, Nagpapadala ng dolyar at pasalubong. Nakakahinga na ako ngayon nang maluwag, Walang susi ang bibig, ang isip ay bukas. Aaminin kong ako’y nangungulila Ngunit sariling kape ko na ang tinitimpla. Nag-aabang ako ng sulat sa tarangkaha’t pinto, Sa telepono’y nabubusog ang puso. Umiiyak ako noong una, Nagagamot pala ang lahat sa pagbabasa.
YUNIT
V
SOSYEDAD AT LITERATURA
Suriin
mo!
DISKRIMINASYON SA KASARIAN
YUNIT
V
SOSYEDAD AT LITERATURA
Sa bahaging ito ng Yunit V, kailangan mo nang maipakita ang iyong kahusayan sa pagsusuri ng akda gamit ang angkop na akdang pampanitikan. Narito ang gabay mo sa iyong isasagawang pagsusuri: o Panimula: Introduksyon ukol sa tula at kung para kanino ang akdang ito o Katawan: Angkupan ng teoryang pampanitikan ang akda at gamitin ang konsepto nito sa pagsusuri ng nilalaman at isinisiwalat ng tula o Wakas: Mensahe at repleksyon ukol sa akdang sinusuri PAGPUPUNTOS o Makabuluhang Paglalatag ng Kaisipan 30 o Katiyakan at Kawastuhan ng mga teoryang pampanitikang ginamit 30 o Kasiningan at Wastong Paglalahad 25 o Linaw ng mga Ideya 15 o KABUUAN 100
YUNIT
V
SOSYEDAD AT LITERATURA
PAGSUSURI SA TULANG LIHAM NI PINAY MULA SA BRUNEI
ni RUTH ELYNIA MABANGLO
