1. Các yếu tố tác động đến sự ra đời nhà nước phương Đông cổ đại.
Câu: Phân tích các yếu tố dẫn đến sự hình thành của nhà nước chiếm hữu nô lệ
phương Đông,
Điều kiện tự nhiên:
- Các quốc gia phương Đông cổ đại đều nằm trên lưu vực các con sông lớn, những
con sông này đã bồi đắp phù sa màu mỡ cho những vùng đồng bằng châu thổ dọc theo
chúng, cung cấp nguồn nước tưới tiêu dồi dào cho đồng ruộng. Ngoài ra, các quốc gia
phương Đông nằm trong vành đai khí hậu nhiệt đới, có địa hình phức tạp, khép kín
(chỉ có Lưỡng Hà địa hình tương đối mở) => + Làm cho nền kinh tế nông nghiệp ở
các quốc gia phương Đông sớm phát triển; + Thảm họa lũ lụt và đặc trưng của hoạt
động sản xuất nông nghiệp đã khiến thuỷ lợi trở thành một nhu cầu cơ bản trong đời
sống xã hội; + Bởi sự đối lập nhau về điều kiện tự nhiên cả trong lẫn ngoài quốc gia,
khiến khu vực này thường xảy ra chiến tranh giữa các bộ tộc
Điều kiện kinh tế:
- Công cụ kim loại thay thế công cụ bằng đá => sự phân công lao động xã hội tạo sự
chuyển biến từ điều kiện kinh tế săn bắt hái lượm sang nền kinh tế trồng trọt, chăn
nuôi đóng vai trò chủ đạo.
- Điều kiện kinh tế nông nghiệp đóng vai trò chủ đạo hoàn toàn phụ thuộc vào tự
nhiên, kinh tế nông nghiệp giữ vai trò chủ đạo đã đáp ứng nhu cầu “ăn” của con
người, nên người dân các quốc gia phương Đông cổ đại không cần phải phụ thuộc vào
những yếu tố nào khác từ bên ngoài => Do vậy, nền kinh tế phương Đông cổ đại
mang tính chất tự nhiên, tự cung tự cấp.
- Xuất hiện thủ công nghiệp và thương nghiệp, nhưng không được chú trọng
- Vì nông nghiệp giữ vai trò chủ đạo nên tư liệu sản xuất chủ yếu là ruộng đất, bởi
tính đặc thù của điều kiện phương Đông, ruộng đất tồn tại dưới hình thức sở hữu phổ
biến là công hữu
Tóm lại, tất cả các đặc tính trên của nền kinh tế đã dẫn đến hệ quả là xuất hiện của cải
dư thừa, khiến cho tư hữu xuất hiện, nhưng chủ yếu là tư hữu về tư liệu sinh hoạt chứ
không phải là tư liệu sản xuất
Điều kiện xã hội:
- Điều kiện tự nhiên và kinh tế đã làm biến đổi mạnh mẽ xã hội phương Đông cổ đại.
- Công xã thị tộc ban đầu là công xã thị tộc mẫu hệ, sau đó chuyển sang công xã thị
tộc phụ hệ. Với việc nắm quyền của người đàn ông trong gia đình và trong quá trình
lao động sản xuất thì năng suất lao động tăng cao => công xã thị tộc tan rã dần dần,
nhường chỗ cho công xã nông thôn.
- Tình trạng trên cùng với chế độ tư hữu ra đời dẫn đến xã hội phân hoá giàu nghèo và
hình thành các giai cấp khác nhau. Trong xã hội hình thành ba giai cấp cơ bản như
sau: giai cấp chủ nô là giai cấp thống trị; giai cấp nông dân và giai cấp nô lệ là giai
cấp bị trị và bị bóc lột => mâu thuẫn giai cấp giữa tầng lớp quý tộc chủ nô và nông
1
